Μέσα Μαζικής Δικτύωσης και Δημοκρατία

Έγινε η ορκωμοσία του Joe Biden και της αντιπροέδρου Kamala Harris, ευτυχώς χωρίς παρατράγουδα και θύματα. Παράλληλα, τον Trump τον κόψανε από το tweeter που ήταν το δεξί του χέρι. Σε πρώτη όψη, για τους εχθρούς του Trump (στους οποίους συγκαταλέγω και τον εαυτό μου) η είδηση αυτή είναι ευχάριστη. Όμως, αν σκεφτούμε τις προεκτάσεις αυτής της ενέργειας, τότε δημιουργούνται σοβαροί προβληματισμοί:

Το δίχως άλλο, τα Μέσα Μαζικής Δικτύωσης έχουν δώσει στον μέσο άνθρωπο τη δυνατότητα να επικοινωνεί με πολύ περισσότερους ανθρώπους και συνεπώς να έχει περισσότερο κοινωνικό αντίχτυπο. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Εφημεριδούλα που κυκλοφορεί εδώ και 35 χρόνια: Μέχρι να εμφανιστεί το διαδίκτυο, την έστελνα ταχυδρομικά σε 450 άτομα. Λάβε υπόψη σου το χρόνο και τα έξοδα που απαιτούσε αυτή η αποστολή κάθε μήνα. Τώρα, με ελάχιστα έξοδα τη στέλνω σε 4000 άτομα περίπου. Ένα άλλο παράδειγμα. Στην καριέρα μου έχω κάνει πολλά σεμινάρια και διαλέξεις σε όλη την Ελλάδα. Ας πούμε το σεμινάριο για τα συναισθήματα το έχω κάνει 20 φορές περίπου και το έχουν παρακολουθήσει γύρω στα 600 άτομα. Τώρα, την παρουσίασή μου για τα συναισθήματα στο YouTube την έχουν παρακολουθήσει σε λιγότερο από δύο χρόνια περίπου 900 άτομα.
Όμως, το Google, μέσω του οποίου στέλνω την Εφημεριδούλα ανήκει σε κάποιο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου. Το ίδιο ισχύει και για το YouTube. Άλλες φορές το πρόσωπο αυτό είναι ένας άνθρωπος, όπως με τη Microsoft, το Face Book και την Amazon κι άλλες το πρόσωπο είναι κάποια εταιρεία. Σε κάθε περίπτωση, το νομικό αυτό πρόσωπο ανήκει σε κάποιο κράτος στο οποίο έχει κάποιο ΑΦΜ και πληρώνει φόρους.

Πάμε τώρα στον αποκλεισμό του Trump από το Tweeter. Ποιος το αποφάσισε αυτό; Το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου στο οποίο ανήκει το Tweeter. Πόσο …δημοκρατική είναι αυτή η διαδικασία; Δηλαδή, αν αύριο γράψω στην Εφημεριδούλα κάτι που δεν αρέσει στον ιδιοκτήτη του Google, με το πάτημα ενός κουμπιού την Εφημεριδούλα την …εξαφανίζει. Εδώ κόψανε τον Trump. Θα έχουν πρόβλημα να κόψουν εμένα;

Αν όμως ήμασταν στην εποχή που η Εφημεριδούλα πήγαινε με το ταχυδρομείο, αν έγραφα κάτι που έθιγε κάποιον, για να σταματήσει να κυκλοφορεί η Εφημεριδούλα, θα έπρεπε να προηγηθεί μια μήνυση και μια δικαστική απόφαση η οποία να απαγορεύει την κυκλοφορία της. Άλλο αυτό και άλλο το …πάτημα ενός κουμπιού.
Μ’ άλλα λόγια, τα ΜΜΔ δεν αυξάνουν τόσο την ελευθερία της έκφρασης, όσο την ψευδαίσθηση ελευθερίας της έκφρασης. Αν δεν συμβαδίζεις με τις απόψεις και τη φιλοσοφία του μέσου που χρησιμοποιείς, Facebook, tweeter, κ.λπ. σε κόβουν στο άψε – σβήσε. Θα μου πεις: «Καλά, αυτό το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, δεν υπόκειται στους νόμους του κράτους στο οποίο εδράζει; Δεν μπορεί το κράτος να απαγορεύσει σ’ αυτό το πρόσωπο να ασκεί λογοκρισία στο μέσο που διαθέτει»; Μπορεί, αλλά πρόσεξε τι γίνεται. Θα δώσω ένα πραγματικό παράδειγμα:

Υπάρχει μια ιστοσελίδα με τίτλο kithara.gr. Τη χρησιμοποιώ για να βρίσκω τους στίχους και τα ακόρντα σε τραγούδια που μ’ ενδιαφέρουν. Κάποια μέρα, οι άνθρωποι που παίρνουν ποσοστά από τα πνευματικά δικαιώματα των στίχων, διαμαρτυρήθηκαν ισχυριζόμενοι ότι αυτό είναι παράνομο. Δεν ξέρω αν διαδραματίστηκε κάτι ανάμεσα στο Ελληνικό κράτος και το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, δηλαδή αν έφτασαν για το θέμα αυτό στα δικαστήρια. Αν όμως σήμερα πας στο Kithara.gr θα δεις ότι γράφει μόνον την αρχή κάθε στροφής και όχι όλους τους στίχους.

Αρχικά, αυτή η εξέλιξη μας λέει ότι κάθε κράτος έχει τη δυνατότητα να ελέγχει αυτούς τους κυρίους που κατέχουν κάποιο ΜΜΔ. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Γιατί; Για δοκίμασε το kithara.vu (όπου vu = Vanuatu). Θα διαπιστώσεις ότι όλοι οι στίχοι είναι στη διάθεσή σου! Μ’ άλλα λόγια οι νομικοί περιορισμοί που ισχύουν σ’ ένα κράτος για τον κάτοχο ενός ΜΜΔ, δεν ισχύουν απαραίτητα και στα άλλα κράτη. Έτσι, αν το ΑΦΜ μου είναι στην Ελλάδα και η Ελλάδα με περιορίζει, μεταφέρω την έδρα μου στην Ολλανδία, τη Γαλλία ή οπουδήποτε θέλω. Κι αν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες στην Ε.Ε. (που δεν υπάρχουν) τότε μεταφέρω την έδρα στη …Vanuatu.
Μ’ άλλα λόγια, οι ολιγάρχες των ΜΜΔ δύσκολα ελέγχονται, για να μην πω δεν ελέγχονται. Ο κυριότερος λόγος είναι ότι η Νομική επιστήμη δεν έχει προλάβει να προσαρμοστεί ανάλογα και να δημιουργήσει ένα ενιαίο Διαδικτυακό Δίκαιο. Αν συγκρίνουμε το ρυθμό με τον οποίο εξελίσσονται η τεχνολογία του διαδικτύου με τη Νομική Επιστήμη, είναι σαν η μια να κινείται μ’ ένα υπερηχητικό αεροπλάνο και η άλλη με …πλοίο.

Το να εξαρτάται η ελευθερία της έκφρασης από ιδιώτες είναι φασισμός και δικτατορία η οποία επιφανειακά εμφανίζεται σαν «ελευθερία της έκφρασης». Ανοησίες. Ποια ελευθερία της έκφρασης όταν το κάθε ΜΜΔ ανήκει σε κάποιον; Μέχρι τώρα, η Δημοκρατία έχει δημιουργήσει πολλούς μηχανισμούς προκειμένου να προστατέψει τον εαυτό της και αυτό το έχει πετύχει πάντα δια της νομικής οδού. Και απευθύνω δύο ερωτήσεις στους νομομαθείς αναγνώστες της Εφημεριδούλας των οποίων τις απαντήσεις προτίθεμαι να δημοσιεύσω στο επόμενο τεύχος στην «Στήλη των αναγνωστών» (με τη συγκατάθεσή τους φυσικά).

1. Είναι εφικτό να δημιουργηθεί κάποιο Παγκόσμιο Διαδικτυακό Δίκαιο; Γιατί είναι; Γιατί δεν είναι;
2. Αν είναι εφικτό σε πόσο χρονικό διάστημα μπορεί να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο;